Οἱ Τοῦρκοι ἔρχονται...

Ὁ ἀφανισμὸς τῶν Χριστιανῶν τῆς Σμύρνης,  μέσα ἀπὸ τὴν διήγησι τοῦ Προξένου τῶν Η.Π.Α., George Horton.

…Ἡ γυναῖκα μου κι ἐγὼ βρισκόμασταν στὸ Σεβδίκιοϊ, ἕνα Ἑλληνικὸ χωριὸ ποὺ ἀπέχει μερικὰ μίλια ἀπ’ τὴν Σμύρνη, ἐπάνω στὴν Ὀθωμανικὴ Σιδηροδρομικὴ γραμμή, ὅταν ἔφθασαν εἰδήσεις ὅτι ὁ Ἑλληνικὸς στρατὸς ἔπαθε σοβαρὲς ἧττες. Οἱ φῆμες αὐτὲς δὲν ἔγιναν στὴν ἀρχὴ πιστευτές, διαδίδονταν ὅμως ὁλοένα περισσότερο ἐπίμονα καὶ ἔφερναν στὸν πληθυσμὸ τὴν ἀγωνία καὶ τὸν φόβο.

 Τελικὰ ἡ διήγηση ἔγινε βεβαιότητα. Ἔφτασαν ἐπίσημες εἰδήσεις ὅτι ὁ Ἑλληνικὸς Στρατὸς εἶχε ὑποστεῖ μία τρομερὴ καὶ ἀνεπανόρθωτη ἧττα καὶ ὅτι τίποτε δὲν ἐμπόδιζε πλέον τοὺς Τούρκους νὰ κατέβουν στὴν παραλία. Ὁ πληθυσμὸς ἄρχισε νὰ φεύγει, στὴν ἀρχὴ λίγοι, ὑστέρα ὅλο καὶ περισσότεροι, ὡσότου ἡ φυγὴ ἐξελίχθηκε σὲ πραγματικὸ πανικό.

 Ἡ πόλη εἶχε γεμίσει σχεδὸν ἀπὸ πρόσφυγες ἀπ’ τὸ ἐσωτερικό. Οἱ περισσότεροι ἀπ’ τοὺς πρόσφυγες αὐτοὺς ἦσαν μικροὶ ἀγροκτηματίες ποὺ εἶχαν ζήσει στὰ ἀγροκτήματα ποὺ εἶχαν κληρονομήσει ἀπὸ τοὺς προγόνους τους ἀπὸ πολλὲς γενεές. Οἱ πρόγονοί τους εἶχαν ἐγκατασταθεῖ στὴν Μικρὰ Ἀσία πρὶν οἱ Τοῦρκοι ἀρχίσουν ν’ ἀναπτύσσωνται σὲ ἔθνος. Ἦσαν παιδιὰ τῆς γῆς αὐτῆς ἱκανοὶ νὰ ζήσουν καὶ νὰ περιθάλπουν τοὺς ἑαυτούς των μέσα στὰ μικρά τους σπίτια καὶ πάνω στὰ λίγα στρέμματα γής τους, ἔχοντας ἡ κάθε οἰκογένεια τὴν ἀγελάδα της, τὸ γαϊδούρι της καὶ τὴν κατσίκα της. Παρῆγαν μάλιστα καὶ καπνό, σύκα, σταφύλια χωρὶς σπόρο, καὶ ἄλλα προϊόντα γιὰ ἐξαγωγή. Ἤσαν πολὺ ἔμπειροι στὸ νὰ καλλιεργοῦν καὶ νὰ ἐπεξεργάζωνται τὶς καλύτερες ποιότητες καπνοῦ σιγαρέττων καὶ τὴν ἀνεκτίμητη σταφίδα, τῆς ὁποίας ἡ Μικρὰ Ἀσία παρῆγε τελευταία τὴν καλύτερη ποιότητα τοῦ κόσμου.

 Τὸ πολύτιμο αὐτὸ στοιχεῖο τῶν γεωργῶν ποῦ ἀποτελοῦσε τὴν σπονδυλικὴ στήλη τῆς εὐημερίας τῆς Μικρᾶς Ἀσίας μετετράπη σὲ ἐπαῖτες ποὺ ἑξηρτῶντο ἀποκλειστικὰ ἀπ’ τὴν εὐσπλαγχνία τῶν Ἀμερικανῶν. Ἔφθαναν κατὰ χιλιάδες στὴν Σμύρνη καὶ σὲ ὅλο τὸ μῆκος τῆς παραλίας. Γέμιζαν ὅλες τὶς ἐκκλησίες καὶ τὰ σχολεῖα καὶ τὶς αὐλὲς τῆς Χριστιανικῆς Ἑνώσεως Νέων καὶ Νεανίδων καθὼς καὶ τὰ σχολεῖα τῆς Ἀμερικανικῆς Ἱεραποστολῆς. Κοιμοῦνταν ἀκόμα καὶ στοὺς δρόμους. Πολλοὶ ἔφευγαν κατὰ τὶς πρῶτες κεῖνες μέρες ἐπάνω σὲ ἀτμόπλοια καὶ ἱστιοφόρα. Τὰ καΐκια, στὸν λιμένα, φορτωμένα μὲ τοὺς πρόσφυγες καὶ τὶς ἀποσκευές τους ἀποτελοῦσαν ἕνα γραφικὸ θέαμα.

 Καὶ ὕστερα ἄρχισαν νὰ φτάνουν οἱ ἡττημένοι, σκονισμένοι καὶ ρακένδυτοι Ἕλληνες στρατιῶτες κυττάζοντας ἴσια μπροστά τους, σὰν ὑπνοβάτες ποὺ περπατοῦσαν. Πολλοὶ ἀπ’ αὐτοὺς —οἱ πιὸ τυχεροί— κάθονταν ἐπάνω σὲ Ἀσυρριακὰ κάρρα, ποὺ ἦσαν διάδοχοι τῶν πρωτόγονων ὀχημάτων τῶν χρησιμοποιουμένων τὴν ἐποχὴ τοῦ Ναβουχοδονόσορος.

Σὲ ἕνα ἀτέλειωτο ρεῦμα διέσχιζαν τὴν πόλη καὶ τραβοῦσαν γιὰ τὸ σημεῖο τῆς παραλίας, ὅπου εἶχε ἀποσυρθεῖ ὁ Ἑλληνικὸς στόλος. Βάδιζαν σιωπηλὰ σὰν φαντάσματα, χωρὶς νὰ κυττάζουν οὔτε δεξιά, οὔτε ἀριστερά. Κάπου κάπου μερικοὶ στρατιῶτες ἐξηντλημένοι ὁλότελα, ἔπεφταν χάμω δίπλα στὸν δρόμο ἢ μπροστὰ σὲ μία πόρτα. Ἄκουσα πὼς μερικοὺς ἀπ’ αὐτούς, τοὺς ἐπῆραν μέσα στὰ σπίτια καὶ τοὺς ἕντυσαν μὲ πολιτικὰ ροῦχα καὶ πὼς ἔτσι γλύτωσαν μερικοί. Ἄκουσα ἐπίσης τὴν πολὺ πιθανὴ διήγηση, πὼς ἄλλοι στρατιῶτες ποὺ ἐξαντλήθηκε ἡ ἀντοχή τους, προτοῦ νὰ μποῦν μέσα στὴν πόλη, βρέθηκαν ἀργότερα μὲ κομμένο τὸν λαιμό τους. Καὶ ὕστερα ἀκούσαμε τελικὰ πὼς οἱ Τοῦρκοι πλησίαζαν στὴν πόλη.

[…]

…Τὸ πρωὶ τῆς 9ης Σεπτεμβρίου 1922 κατὰ τὶς 11 ἡ ὥρα, ἄρχισαν ν’ ἀκούγωνται κραυγὲς τρόμου. Βγαίνοντας στὴν πόρτα τοῦ προξενείου εἶδα ἕνα πλῆθος ἀπὸ πρόσφυγες, οἱ  περισσότεροι γυναῖκες, ἔτρεχαν κατατρομαγμένοι πρὸς τὸ Προξενεῖο, προσπαθῶντας νὰ εὕρουν καταφύγιο μέσα σ’ αὐτὸ καὶ ὅτι δὲν τοὺς ἄφηναν νὰ μποῦν οἱ δύο ἢ τρεῖς ναῦτες ποὺ ἦσαν προωρισμένοι γιὰ τὴν ὑπεράσπιση τῆς προξενικῆς περιουσίας.

 Ἕνα βλέμμα ἀπ’ τὴν ταράτσα ποὺ εἶχε θέα πρὸς τὴν προκυμαία, ἐξηγοῦσε ἀμέσως τὴν αἰτία τοῦ τρόμου τους. Τὸ Τουρκικὸ ἱππικὸ ἐγέμιζε τὴν προκυμαία πηγαίνοντας πρὸς τοὺς στρατῶνες του ποὺ ἦσαν κοντὰ στὸ Διοικητήριο (Konak) στὴν ἄλλη ἄκρη τῆς πόλεως. Ἦσαν ρωμαλέοι ἄνδρες καὶ παρήλαυναν μὲ πλήρη τάξη. Φαίνονταν πὼς ἦσαν καλοθρεμμένοι καὶ ξεκούραστοι. Πολλοὶ ἀπ’ αὐτοὺς ἦσαν τοῦ Μογγολικοῦ ἐκείνου τύπου ποὺ βλέπει κανεὶς ἀνάμεσα στοὺς Μωαμεθανοὺς τῆς Μικρας Ἀσίας.

 Τὸ βράδυ τῆς 9ης Σεπτεμβρίου ἄρχισε ἡ λεηλασία καὶ ἡ σφαγή. Πυροβολισμοὶ ἀκούονταν ὅλη τὴν νύχτα σὲ διάφορα μέρη τῆς πόλης καὶ τὸ ἄλλο πρωὶ Ἀμερικανοὶ ὑπήκοοι ἐκ γενετῆς, ἄνδρες καὶ γυναῖκες, ἄρχισαν νὰ ἀναφέρουν, ὅτι εἶχαν ἰδεῖ πτώματα πεταμένα χάμω στοὺς δρόμους στὸ ἐσωτερικὸ τῆς πόλης.

[…]

 Ἡ τελευταία θέα τῆς δύσμοιρης πόλεως τὴν χαραυγὴ ἐκείνη, ἦταν τεράστια σύννεφα ποὺ ὁλοένα μεγάλωναν καὶ  κατέβαιναν πρὸς τὸν λιμένα, μία στενὴ λωρίδα παραλίας κατειλημμένη ἀπὸ μία μεγάλη μάζα ἀνθρώπων — ἕνα πλῆθος ποὺ ὁλοένα μεγάλωνε, ἔχοντας πίσω του τὴν φωτιὰ καὶ μπροστά του τὴν θάλασσα, καὶ ἕνας ἰσχυρότατος στόλος διασυμμαχικῶν πολεμικῶν πλοίων, ἀνάμεσα στὰ ὁποῖα ὑπῆρχαν δύο Ἀμερικάνικα ἀντιτορπιλλικὰ ἀγκυροβολημένα σὲ μικρὴ ἀπόσταση ἀπ’ τὴν προκυμαία, ποὺ παρακολουθοῦσαν.

 Τὴν στιγμὴ ποὺ τὸ ἀντιτορπιλλικὸ ἀπομακρυνόταν ἀπ’ τὴν τρομερὴ σκηνὴ καὶ ἐρχόταν στὸ σκοτάδι, οἱ φλόγες ποὺ τώρα λυσσομανοῦσαν ἐπάνω σὲ μία ἐκτεταμένη περιοχὴ τῆς πόλεως, δυνάμωναν διαρκῶς σὲ λαμπρότητα παρουσιάζοντας μία σκηνὴ ἀπαίσιας καὶ τρομερῆς μεγαλοπρέπειας.

 Ἱστορικοί καὶ ἀρχαιολόγοι ἐδήλωσαν, ὅτι δὲν γνωρίζουν παρὰ μόνο ἕνα γεγονός, στὰ χρονικὰ τοῦ κόσμου, ποὺ θὰ μποροῦσε νὰ συγκριθεῖ ὡς πρὸς τὴν ἀγριότητα, τὴν ἔκταση καὶ ὡς πρὸς ὅλα τὰ στοιχεῖα φρίκης, σκληρότητος καὶ ἀνθρώπινου πόνου, πρὸς τὴν καταστροφὴ τῆς Σμύρνης καὶ τοῦ Χριστιανικοῦ πληθυσμοῦ της ἀπ’ τοὺς Τούρκους, κι αὐτὸ ἦταν ἡ καταστροφὴ τῆς Καρχηδόνος ἀπ’ τοὺς Ρωμαίους.

 Πραγματικά, στὴν Σμύρνη τίποτε δὲν ἔλειπε σχετικὰ μὲ τὴν θηριωδία, τὴν ἀκολασία, τὴν σκληρότητα καὶ ὅλη τὴν μανία τοῦ ἀνθρώπινου πάθους, τὸ ὁποῖο ἐξ αἰτίας τῆς ὁλοκληρωτικῆς ἀναπτύξεώς του κατεβάζει τὸ ἀνθρώπινο γένος σὲ ἐπίπεδο χαμηλότερο κι ἀπ’ τὸ πιὸ σκληρότερο καὶ φρικτότερο ἐπίπεδο τοῦ κτήνους. Γιατί καθ’ ὅλη τὴν διάρκεια τοῦ διαβολικοῦ αὐτοῦ δράματος οἱ Τοῦρκοι λήστευαν καὶ βίαζαν. Ἀκόμα καὶ ὁ βιασμὸς μπορεῖ νὰ κατανοηθεῖ σὰν ἕνα ὁρμέμφυτο τῆς φύσεως, ἀκαταγώνιστο ἴσως, ὅταν τὰ πάθη ἐξαπλώνονται ἄγρια μέσα σὲ ἕναν λαὸ χαμηλῆς νοοτροπίας καὶ κατώτερου πολιτισμοῦ, ἀλλὰ ὁ ἐπανειλημμένος βιασμὸς γυναικῶν καὶ κοριτσιῶν δὲν ἠμπορεῖ ν’ ἀποδοθεῖ οὔτε σὲ θρησκευτικὴ μανία, οὔτε σὲ κτηνώδη πάθη.

 Ἕνα ἀπ’ τὰ δυνατώτερα συναισθήματα, ποὺ πῆρα μαζί μου ἀπ’ τὴν Σμύρνη, ἦταν τὸ συναίσθημα τῆς ντροπῆς, διότι ἀνῆκα στὸ ἀνθρώπινο γένος…